Valide Sultanların hayır eserleri

Valide Sultanların hayır eserleri

Osmanlı târihinde pâdişâhların annelerine valide sultan denirdi. Yâni sultanın annesi. Oğullarının padişahlığını görmeden vefat edenleri çoktur. Valide sultanların en büyük hususiyetlerinden birisi çok hayır ve hasenatta bulunmaları idi.

Valide sultanlar; cami, medrese, çeşme, mescid, hastahâne, imaret, aşevi gibi müesseseler yaptırmışlardır. Kendilerinden sonra geriye zengin vakıflar bırakmışlardır. Bugün hâlâ devam edenleri vardır. Valide Sultan camileri 120'den fazla olup bâzıları şunlardır:

• Üsküdar'da, Sultan ikinci Selim Han'ın hanımı ve Sultan Üçüncü Murâd Han'ın validesi Nûrbânû Valide Sultan tarafından yaptırılan Atîk Valide Camii ve külliyesi (1583),

• Üsküdar'da, Sultan Birinci Ahmed Han'ın hanımı ve Dördüncü Murâd Han'ın annesi Mahpeyker Kösem Valide Sultan tarafından yaptırılan Çinili Cami ve külliyesi, (1640),

• istanbul'da, Eminönü'nde, Sultan Dördüncü Mehmed Han'ın annesi Valide Hatîce Turhan Sultan tarafından yaptırılan Yeni Cami, (1663)

• Üsküdar'da, Sultan ikinci Mustafa Han ve Sultan Üçüncü Ahmed Han'ın anneleri Gülnûş Emetullah Valide Sultan tarafından yaptırılan Yeni Valide Camii, (1710)

• Sultan Abdülmecîd Han'ın annesi Bezmiâlem Valide Sultan tarafından yaptırılan Dolmabahçe Camii, (1855)

• Sultan Abdülazîz Han'ın annesi Pertevniyâl Valide Sultan tarafından yaptırılan Aksaray Valide Camii. (1871)

• Hasekî Külliyesi, Haseki Hürrem Sultan tarafından 1551'de Mîmâr Sinan'a yaptırıldı. Cami, medrese, sıbyan mektebi, imaret, dârüşşifâ ve çeşme yapılarından oluşmaktadır, valide Sultan unvanını almadan yaptırmıştı.

Osmanlı târihinde valide sultan olmuş ilk pâdişâh anası, Fatih Sultan Mehmed Han'ın hanımı ve Sultan ikinci Bâyezîd Han'ın annesi Gülbahar Hâtun'dur. Son valide sultan ise, 1876'da padişahlık yapan Sultan Beşinci Murad'ın annesi Şevkefzâ Kadın'dır.

Valide sultanların, bulundukları makam ve mevkî itibariyle kimseye hoş görünmeye ihtiyaçları yoktu. Zâten devletin en imtiyazlı makamında yâni pâdişâh analığı makamında idiler. Fakat onlar bu imtiyazlı durumlarını hayır ve hasenatta yarışmakta kullandılar.

Bugün bazı araştırmacılar, hakkında çok ağır ithamlarda bulundukları Kösem Sultan'ın hayır ve hasenatından bahsetmezler. Osmanlı târihleri, -meselâ Naîmâ- onun, fakirlere yardımını, parasızları evlendirmesini, hastaların bakımını, borç yüzünden hapse düşenlerin borçlarını ödediğini kaydetmektedir. Kösem Valide Sultan hakkında "vâlide-i şehîde" tabiri dahi kullanılmıştır.