FRANSA'YA GÖNDERDİĞİMİZ İLK ELÇİMİZİN VERDİĞİ DEVLET VE TUVALET DERSİ

Paris'teki Versailles Sarayı'nda o gün iğne atsanız yere düşmez. Salonları dolduranların kalp atışları, nerede ise pencere camlarını zangırdatır. Kral 14. Louis ve eşi ile başbakanı yerlerini almışlar. Perukları pudralı şövalyeler ve dekolte elbiseli asilzade düşkünü madamlar sıra sıra dizilmişler. Ortalıkta "çıt" çıkmıyor. Birisi bekleniyor. Hele başbakanın arkasında sarı benizli adam, bozuk bir saat gibi. Laf değil, Paris'e ilk Osmanlı elçisi geliyor.

Kendisine iki gün evvel, "Huzura kabul edileceksiniz..." demişler. Dudak bükmüş ve:— Biz kabul edilmeyiz, çıkarız... diye cevaplamış.

Elçiler, elbette karşılıklı gider gelirler, ilk Fransız elçisi Jean De la Foret istanbul'a 1534'te gelmiş. Kralının Türk Sultanı tarafından korunmasını istemiş. Bilirsiniz hikâyeyi. Biz Paris'e elçi göndermeye gerek görmemişiz.

Aradan 84 yıl geçmiş de, o zaman göndermeyi kabullenmişiz. Sebebi, zevkine doyulur gibi değildir. O günün elçi hazretleri Baron de Sanay Kudüs'e kadar uzanmış. Orada kiliselere müdâhale etmiş. Yani içişlerimize burnunu sokmuş, istanbul'a dönünce, bu densizliğine cevap olarak kendisini 15 gün Yedikule Zindanı'nda hapsetmişiz. Elçi zindandan çıkınca soluğu Paris'te almış..

Fransa Kralı, "Acaba Türkler af dilerler mi?" diye meraklanıp sual eylemiş. "Olur..." demişiz. Ve işte dostlar, 35 yaşının içindeki ilk elçimiz Hüseyin Çavuş, Paris'e bu sebeple gönderilmiş. Biz ki cihan devletiyizdir. Özür dilemeyi kabullenmişizdir Vay, vay, vay...

Ve kapı açılır. Hüseyin Çavuş girer içeri. Bir uğultudur başlar. Hatta kral bile bir an ayağa kalkar. Saraydaki âdet odur ki,huzura girmeden kılıç dışarda bırakılır, hançer bile belden çıkartılır...

Oysa bir de bakarlar ki, o gülle endam Hüseyin Çavuş'un; sarı, eflatun, ipek ve atlas kaftanının altından yatağanının ucu boy verir...
Bakarlar ki Hüseyin Çavuş'un sol eli murassa kuşağının üzerindeki hançerine pençelenmiş. Kavuğunun altındaki erkek çehresi ki, bıyıkları şaha kalkmış küheylan yelesi misâli.

Yürür, yürür. Sadece başı ile selâm verir. Ardında renk renk cepkenleri, sarı ve kırmızı çizmeleriyle kendisini takip eden yeniçeriler ve sipahiler bir kâğıt verirler eline. Başbakan Richelieu almak için uzanır. Vermez. Padişah'ın nâmesini krala uzatır. Frenkçeye çevirirler. O zaman perukalı kral:Peki amma, diye sorar, burada sadece sultanınızı temsil ettiğiniz yazılı. Özür dilemekten bahis yok...

Hüseyin Çavuş'un dudaklarına bahar yeşili, seher esintili bir tebessüm yayılır. Der ki:
-O da var. Onu da ben söyleyeceğim. Cihan sultanının emri nâmede okunmaz, dinlenir sadece. Ve ilâve eder:
-İstanbul'daki adamınızın haddini aşması sonunda hapsolunmasına karşılık özür dilenmek dilemişiniz. Biline ki, bundan sonraki elçileriniz aynı hataya düşmedikleri takdirde hapsedilmeyeceklerdir.

Kralın, asilzadelerin ve madamların pudralı perukları Akıncı Beyi'ne taslamış şövalye zırhı gibi lime limeleşir.Bilirsiniz sanırım. Elçimiz Paris'e bu kabul merasiminden üç ay evvel gelmiş. Oysa o salonda çınar endam boy verişi, 29 Aralık 1618 günüdür. Kral bir bina vermiş kendisine. Hâlâ o eski binadır asıl büyükelçiliğimiz.

Sânına layık bir yapı. Ama, diklenmiş Hüseyin Çavuş:
— Olmaz demiş, nerede o binanın helası?..

O zaman Fransa'da kralın sarayında bile hela yok. Hemen o gün, önce Hela nedir öğrenmişter ve sonra da binanın helasını yapmışlar.

Paris'teki evlere tuvalet konması gibi bir usûlü, biz öğretmişiz kendilerine... ihtiyaçlarını görmek için oturak kullanmaktan vazgeçmeleri nice zor gelmiş onlara... Ama vermişiz o devlet ve tuvalet dersini... 380 yıl geçmiş aradan, geçmiş zaman olur ki... (ilhan Bardakçı, Tarihten Bugüne)