HÂFIZ OSMAN EFENDİ

HÂFIZ OSMAN EFENDİ

" Hâfız Osman hattı ile yazılan Kur’ân-ı kerîmler bütün dünyâya yayılmıştır. "

Osmanlı Devleti’nde yetişen âlim ve büyük hattatlardan. İsmi, Osman olup, 1642 (H. 1052) târihinde İstanbul’da doğdu. Babası Haseki Câmii müezzini Ali Efendi’dir. 1698 (H. 1110) târihinde İstanbul’da vefât edip, müdavimi olduğu Koca Mustafa Paşa’daki Sünbül Efendi dergâhı bahçesine defnedildi. 

Küçük yaşta Kur’ân-ı kerîmi ezberlediğinden Hâfız Osman adıyla anılmaya başlandı. Kur’ân-ı kerîme karşı hürmet ve edebi ile dikkati çekti. Sadrâzam Köprülüzâde Fâzıl Mustafa Paşa tarafından himâye edildi. İstidâd (kabiliyet) ve hevesi dikkate alınarak, hat ustalarından Derviş Ali Efendi’den ders alması te’min edildi. O da ileri gelen talebelerinden Suyolcuzâde Eyyûblü Mustafa Efendi’ye havale etti. Suyolcuzâde’den aklâm-ı sitte (altı yazı) adı verilensülüs, nesih, muhakkak, reyhânî, tevkî ve rik’a yazı şekillerini öğrenip icazet aldı.

Daha sonra meşhur hattat Nefeszâde İsmâil Efendi’ye talebe oldu. Ondan Şeyh Abdullah Efendi’nin yazı üslûbunun inceliklerini öğrendi ve Şeyh-i sânînâmıyla meşhur oldu. Kırk yaşına kadar Hamdullah Efendi’nin usûlünde yazılar yazdı. 1679 târihinde sülüs ve nesihle kendi usûlünde eserler verdi. Zamanında hattan bahsedilen her yerde Hâfız Osman akla geldi. Devrin pâdişâhı sultan İkinci Mustafa Han’a hat dersleri verdi. Hâfız Osman Efendi yazı yazarken, pâdişâh, hokkasını tutardı. Sultan üçüncü Ahmed Han da Hâfız Osman’ın hat dersi verdiği talebeleri arasındaydı. 

Hafız Osman Efendi diğer taraftan, Sünbül Efendi dergâhı büyüklerinden Seyyid Alâaddîn Efendi’nin sohbetlerinde yetişip, ilim ve feyzlere kavuştu. Çok mütevâzî ve cömert idi. Talebelerine büyük emek verir, onları yetiştirmeye çalışırdı. Vakitlerini ilim öğrenmek, öğretmek ve ibâdetle geçirirdi. El alışkanlığı bozulmasın diye her gün hat yazmıştır. Kırk sene boyunca yirmi beş Mıshaf-ı şerif, çok sayıda En’âm-ı şerîf, Delâili hayrat yazdı. Resûlullah efendimizi rüyada görüp, aldığı emir üzerine levha şeklinde ilk defa hilye-i seâdeti yazdı. Eserlerini yeğeni Hâfız Mustafa Çelebi ve Ahdeb Hasan Çelebi süslemiştir. Hâfız Osman hattı ile yazılan Kur’ân-ı kerîmler bütün dünyâya yayılmıştır. 

Yedikuleli Seyyid Abdullah Efendi, Anbârîzâde Ali Efendi, Hasan Üsküdârî, Bursalı Mehmed, İbrâhim, Derviş Mehmed, Kevkek ve Yûsuf-i Rûmî yetiştirdiği pek çok talebelerinden en meşhurlarıdır. 

-----------------

 1) Tuhfe-i hattatîn; sh. 301

 2) Hat ve hattâtân (Habib Efendi, İstanbul-1305); sh. 121

 3) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; cild-16, sh. 357

 4) Sefînet-ül-evliyâ; cild-3, sh. 297