Eşkiyalıktan Orduya - Filistin Topraklarında Yahudi Terör Hareketleri |
Filistin topraklarının Yahudiler tarafından ele geçirilmesi sürecinde, silahlı Yahudi çetelerinin rolü büyüktür. Bunlar, Yahudilerin Filistin topraklarına daha ilk yasadışı göçlerinden itibaren ortaya çıkmışlardır.
Yahudiler, Filistin'e yaptıkları modern zamanların bu yasadışı göçlerine "Aliyot" veya "Aliyah" derler. 1870-1914 arasındaki ilk "Aliyot" sırasında çeşitli entrikalarla Osmanlı idaresindeki Filistin'de kurulan Yahudi yerleşimleri (-ki Yahudi kasabaları, semtleri, "moşava" denilen köyleri, çiftlikleri, "moşav" ve "kvutza" denilen kooperatif yerleşmelerinden oluşuyordu) etrafında, sözüm ona Arap çetelerinden kendilerini korumak amacıyla silahlı gruplar oluşturmuşlardı.
Haşomer örgütünün Yahudi militanları, Arap kıyafetleri ile... |
Haşomer
İlk Yahudi yerleşimlerinde, en az bir kişi, bölgeden ve gerekli görüldüğünde hububat yetiştirilen alanlardaki güvenlikten sorumluydu. Bu güvenlik görevlisi bir tüfek veya çoğunlukla bir tabanca taşır, gece ve gündüz, atlı veya yaya olarak dolaşırdı. Böylece, bölgede kurulan en önemli Yahudi yerleşimlerinden biri olan Zikhron Ya'akov başta olmak üzere birkaç yerleşim yerinde, genç gönüllülerden oluşan küçük gruplar, güvenliği sağlamaya başladılar. Bu düzensiz gönüllüler, ilk olarak 1907'de, daha sonra İsrail'in ikinci cumhurbaşkanı olacak Yitzhak Ben-Zvi'nin Yafa yakınlarındaki Neve Tzedek'de bulunan evinde toplanarak, "Bar Giora" denilen teşkilâtı oluşturdular. Bu teşkilât, Sejera'da Yahudi muhafızlar için ilk "komün"leri kurdu. Bu komünlerin çalışanları ve muhafızları da birlikte, 1909'da "Haşomer"i kurdular. Haşomer, kendisini bir çok Yahudi yerleşiminin güvenliğini sağlamakla sorumlu tuttu. Haşomer, işçilere güvenlik görevi sağlaması ve üç katlı hiyerarşisi (Bar Giora gazilerinden oluşan küçük bir çekirdek kadro, geniş çaplı bir aktif muhafızlar ağı ve kendilerini '"İşçi Lejyonu" olarak adlandıran Haşomer üyesi Yahudi işçilerden oluşuyordu) sayesinde operasyonlarında çabuk organize olmasıyla meşhurdu.
1913'de Haşomer liderliği, Avrupa'daki Siyonist teşkilâtlar ile ilişki kurmaya başladı ama 1914'de başlayan Birinci Dünya Savaşı, bunu kesintiye uğrattı.
Osmanlı idaresi, savaş sırasında düşman ülke vatandaşı olan Yahudileri Filistin'den çıkartarak bu silahlı Yahudi grupların da dağılmasını sağlamaya çalıştıysa da, tam başarılı olamadı. Üstelik, "Yafa Grubu" adıyla, gençlerden oluşan, Tel Aviv ve Yafa'daki Yahudilerden sorumlu yeni yeni silahlı gruplar da türemeye başlamıştı.
Dünya siyonist kongresi Başkanı Haim Weizmann |
1909 ile 1920 arasında faaliyet gösteren Haşomer'in önde gelen liderlerinden biri, Yisrael Şohat, diğeri de, aynı zamanda Yafa Grubu liderlerinden Elivahu Golomb idi. Bu arada, Zikhron Ya'akov civarındaki moşavotlarda yaşayan gençler, “Gideonite"ler adıyla bir teşkilât kurdular. Savaş sırasında bu teşkilât, İngilizler hesabına Filistin'de Osmanlı aleyhine gizli istihbarat faaliyetleri yürüten ve başında Aaron Aaronsohn isimli Yahudi bir ziraatçinin bulunduğu NILI'nin (Netzab Yisrael Lo Yeşaker) temelini oluşturdu.
CASUSLAR
Bu teşkilât, bilhassa Osmanlı Ordusu içinde görev yapan ancak resmen görevlendirilmemiş memur statüsünde bulunan Filistinli Yahudileri hedefledi. Osmanlı Ordusu içinde İngilizler hesabına casusluk yapmayı kabul eden Yahudilerden bazıları şunlardı: Moşe Şarett, Dov Hoz (daha sonra firar ederek İngiliz Ordusu'na geçti ve görev aldı), Alexander Aaronson ve Elimelekh Zelikoviç (Avner).
Öte taraftan, 1915'de Mısır'daki İngiliz Ordusu içinde, Yahudi gönüllülerden oluşan Siyon Katırcı Kuvveti (Zion Mule Corps) ortaya çıkmıştı. Bu kuvvetin komutası, aslen İrlandalı olan Yarbay John Henry Patterson ile (Yahudi) Yüzbaşı Joseph Trumpeldorda idi.
GÖNÜLLÜLER
Çanakkale Cephesi'nde yardımcı bir birlik olarak kullanıldıktan sonra fonksiyonsuz bırakılan bu Katırcı Kuvveti, Eylül 1917'de Jabotinsky'nin girişimleri sonucu Yahudi Lejyonu'na dönüştürülerek. 38'inci Kraliyet Tüfekli Taburu adı ile İngiliz Ordusunda görev almaya devam etti. Birlik, ilk olarak İngiltere'nin güneyinde toplandı. Komutası da yine Siyon Katırcı Kuvveti'nin eski komutanı Yarbay Patterson'da idi. Şubat 1918’de Mısır'a getirilen lejyon, Filistin'i işgal eden General Edmund Allenby'nin komutasındaydı. Ürdün Vadisi'nde Eriha'ya konuşlandırılan ve "'alay" statüsü verilen lejyonun komutan yardımcısı, "teğmen" rütbesi verilen Vladimir (Ze'ev) Jabotinsky idi.
Bu günkü israil ordusunun çekirdeğini meydana getiren haganah gerillaları, filistin'de kırsal alanda eyleme giderken |
Üçüncü Yahudi Lejyonu ise 40'ıncı Kraliyet Tüfekli Taburu adı ile Mısır'da Ağustos 1918'de kuruldu. Bu lejyon da çoğunlukla ABD ve Kanada'dan gelen Yahudi gönüllülerden oluşuyordu. İçlerinde David Ben-Gurion'un da bulunduğu bu gruba, Filistin'den Osmanlılar tarafından çıkarılan Yahudilerden Yitzhak Ben-Zvi, Dov Joseph ve Nehemia Rabingibi isimler de katılmıştı. Yarbay Samuel'in komutasındaki lejyona, Eliyahu Golomb, Dov Hoz, Beri Katznelson ve Haşomer'in birkaç üyesi de katıldı. Mısır'dan Filistin'e gönderilen bu lejyon, herhangi bîr askerî harekete katılmakta çok geç kaldı.
1948'de bir Haganah komandosu |
Her üç Yahudi lejyonundaki gönüllüler, Kasım 1918'de, Birinci Dünya Savaşı'nı bitiren ateşkes anlaşmaları imzalanır imzalanmaz, terhis edildiler. Buna rağmen, bu gönüllüler, Siyonist amaçlar doğrultusunda Filistin'i terk etmediler.
İngiltere ve Filistin'deki Siyonist liderler, İngiliz yetkilileri, bir Yahudi gönüllü alayı kurulması konusunda ikna ettiler. Alay, Filistin'deki İngiliz garnizonunun bir parçasıydı ve komutanı da Yarbay Eliezer Margolin idi. Bu alaya "İlk Yudealar" (First Judeans) adı verildi ve 1919'da Sarafand'da (şimdiki adı Tsrifin) organize edildiler.
Ancak İngilizler, bu Yahudi alayının ne 1920'de Tel Hay ve Kudüs'deki olaylara, ne de Mayıs 1921’de patlak veren Arap Ayaklanmasına müdahale etmesine izin vermedi. Olaylar, Tel Aviv ve Yafa arasındaki sınır boyunca yayılınca, Yarbay Margolin inisiyatifini kullanarak alayı harekele geçirdi. İngilizler de buna cevap olarak "Yudea" alayını (Yahudi Lejyonunu) lağvederek dağıttılar.
'İlk Yudealar"ın dağıtılması, bazı Siyonist liderlerin İngilizlerin himayesinde bir askerî güç geliştirilmesine karşı çıkmalarının ne kadar haklı olduğunu ortaya çıkarmıştı. Ancak zaten Yahudi milis güçleri giderek gelişiyordu.
HAGANAH
"Haganah", ilk olarak 1920'de ortaya çıktı. Yahudi yerleşimcilerin içinden tabiî olarak ortaya çıkan bu silahlı hareketin içinde, Histadrut'un (Yahudi Genel İşçi Federasyonu) kurucuları da vardı. İngilizler'in yasadışı saydığı bu hareket, kurucularının nazarında tam bağımsız ve millî bir askerî güçtü. Yine de kuruluşunu takip eden ilk on yılda Haganah, seçilmiş organları bulunan Histadrut'un bir alt birimiydi.
1929 Ayaklanması'nın kötü sonuçlarından ve Siyonist partilerin liderleri arasındaki büyük tartışmalardan sonra, Haganah, Yahudi Ajansı İdaresi'nin ve Millî Konseyin (Va'ad Loumi) idaresine bırakıldı. 1931'de Haganah, üç ''Sol” (aralarında Eliyahu Golomb ve Dov Hoz da vardı) ve üç "Sağ" temsilci (ikisi Sa'adya Şoşani ve Yissaşar Sidkov idi) ile siyasî olarak bölünmüş bir Yüksek Komutanlık'ın otoritesi altındaydı.
Yahudi gözü dönmüş teröristler, Filistinli çocuklann içinde bulunduğu okul otobüslerine dahi ateş açmaktan çekinmiyortardı. 1948 |
Haganah, bu yapısıyla daha o zaman bir Yahudi millî teşkilâtı olarak nitelendiriliyordu. Böylece ismini giderek daha fazla duyuran Haganah'a, her moşava, moşav ve kibbutz'dan, her Yahudi kasabası ve semtinden katılımlar arttı. Ancak bu çabuk genişlemenin ayrılık getirmesi de o kadar çabuk oldu. Siyasî konsensusa dayalı Yüksek Komutanlık'ın otoritesini kabul etmeyen bir grup, 1931'de Haganah'dan ayrıldı. Kısa bir süre sonra, 1932'de, ayrılan bu grup, Avraham Tehomi liderliğinde, Millî Askerî Teşkilât (Irgun tzeva'i le'umi) veya "Etzel" adıyla yeni bir Yahudi silahlı gücü oluşturdular. Bu teşkilât, İbranîce baş ismine nazaran, bilhassa 1945-1948 arası yaptığı eylemlerle dünyada adını "Irgun" olarak duyurduysa da, Yahudiler arasındaki popüler ismi, İbranîce açılımının kısaltılmışı olan "Etzel" idi. Etzel, Ze'ev Jabotinsky'nin Revizyonist Partisi ile sağ-kanat Siyonistlerin ve Mizrahi'nin (Ortodoks Yahudilerîn 1902’de kurulmuş din ağırlıklı Siyonist teşkilâtı) tam desteğini arkasına almıştı.
1936-1939 arasındaki Arap Ayaklanması, İngilizler ile "yasadışı" Haganah'ı birbirine yaklaştırdı. Bilhassa Kudüs'deki stratejik çıkarları, İngiliz Hükümeti'ni Haganah ile belirli ölçülerde bir işbirliğine gitmeye zorladı. Bu işbirliği, en azından üç sene için Haganah'ı yasadışılıktan "yasallığa" çıkardı. İngilizler, bu dönemde Yüzbaşı Charles Wingate komutasında, "Kadro fazlası Polis Kuvveti" (Super numery Police) adı altında Araplara karşı Haganah üyesi Yahudileri kullanmaktan çekinmediler. Bu polis kuvveti, Haganah ile İngilizlerin çatışma sürecine girdiği ve İsrail Devleti'nin kurulduğu 1948?e kadar varlığını sürdürdü.
GERİLLALAR ORDU KURMA YOLUNDA
1938'de, Yahudi Ajansı İdaresi, Haganah'ın Yüksek Komutantığı'na siyasî olmayan ve millî karakterli bir lider atanmasına karar verdi. Bu pozisyona atanan ilk isim, Yohanan Ratner idi. Eylül 1939'da ise Yahudi Ajansı ve Millî Konseyi, Haganah'ın Yüksek Komutanlığı altında, değişik organları ve operasyonları birleştirecek bir Askerî Genelkurmay oluşturulmasını kararlaştırdı. Bu birimdeki ilk Yahudi Genelkurmay Başkanı Ya'akov Dori (Dostrovsky) idi.
İngiliz askerleri şüphelendikleri Haganah militanlarını tutuklamış 1948 |
Bu arada, Nisan 1937'de, Avraham Tehomi liderliğinde ayrılan 1.500 kişi, Haganah'a geri dönmüştü. Ancak Etzel'in geri kalan kadrosu, Ze'ev Jabotinsky liderliğindeki Revizyonist Siyonist Teşkilât'ın siyasî otoritesi altında eylemlerini sürdürdü. Etzel, Haganah'ın Araplara karşı "ılımlı" politikası ile Siyonist liderliğin "dizginleme" (havlaga) doktrinini reddediyor, "gözdağı verme ve terör" politikasını benimsiyordu.
Fakat İngilizler, Arap Ayaklanmasının bastırılmasında, Haganah’ı tercih ettiler. Ayaklanma, 1938-1939'da İngiliz kuvvetleri ile işbirliği içindeki Haganah tarafından bastırıldı. Ayaklanmanın bastırılmasında, 20 bin Yahudi "kadro fazlası polis" kullanıldı. Bu kuvvete ek olarak, Yitzhak Sadeh komutasındaki muharebe birlikleri ve Yüzbaşı Wingate komutasındaki "Özel Gece Mangası" da operasyonlara katıldı. Bu manganın ismi, Filistinli Araplara karşı nasıl dehşetli bir hareket yürütüldüğünün de ipuçlarını veriyor.
Haganah, böylece iyice profesyonelleşti. 1937-1939 arasında, yasal olarak operasyonlara katıldığı süre içinde Haganah, bir Muharebe Alayı ile Askerî Tıbbiye ve İşaret Alayı'na sahip olmakla kalmamış İstihbarat servisini de kurmuştu. Ayrıca, aynı dönemde Filistin'e yasadışı Yahudi göçünü (Aliya Bet) sağlamak için büyük bir imkân elde etmenin yanında, kendi silah endüstrisini de kurmuş, silah tedarik etme ve depolama hizmetleri için birimlerini oluşturabilmişti. Haeanah, Filistin'i Ma'arakhot (kampanyalar) denilen askerî operasyon bölgelerine ayırmıştı. 1941'de, "Gençlik Alayları" (Gadna) ve "Vurucu Güç" (Palmah) ortaya çıktı. Aynı yıl, Haganah’ın, Siyonist girişim ve Yahudi devleti kurulması için askerî güç temelindeki, millî ve Siyonist karakterini açıklayan prensipleri de belirlendi:
İngiliz polisince aranan Yahudi şüpheliler |
-Haganah, İsrail topraklarının siyasî bağımsızlığı için uğraşan Yahudi halkının askerî gücüdür.
-Haganah, Filistin topraklarında organize olmuş Yahudi halkı ile bağlantılı Dünya Siyonist Teşkilâtı’nın otoritesine karsı sorumludur, onun hizmetindedir ve onun emirlerine riayet eder.
-Haganah'ın fonksiyonları:
1) Filistin'deki Yahudi halkını saldırılara karşı savunmak, mülkünü ve mevkiini korumak
2) Siyonist girişimi ve İsrail topraklarındaki Yahudi halkın siyasî haklarını savunmak
3) İsrail topraklarını ve sınırlarını, kapasite ve siyasî şartlara uygun olarak dış düşmandan korumak
-Haganah, bütün Yahudi milletine, Filistin topraklarında yaşayan bütün Yahudilere (yişuv) ve bütün Siyonist harekete hizmet eder. Millî marşı. Hatikva’dır. Her Yahudi erkeği ve kadını, Haganah'a millî savunma görevi için gönüllü olarak katılabilir.
-Haganah, Yahudi olmayan hükümetin kanunlarından bağımsızdır. Varlığı, silahlan ve operasyonları, dikkatli bir şekilde gizlenir. Bu prensibe uymama, hayatları risk altına atmak demektir.
-Haganah, mensuplarını Yahudi halkına ve Filistin'deki Yahudi devletine (Eretz İsrael) sadakat, bağımsızlık aşkı ve Yahudi dirilişi, cesaret, güçlüklere ve sıkıntılara tahammül, fedakârlığa gönüllülük, insan hayatına saygı, dürüst karakter, basitlik, insanî değerlere ve Yahudi değerlerine saygı konusunda eğitir.
BEYAZ KAĞIT SİYASETİ
İngilizlerin Mayıs 1939'da Filistin'de uygulamaya koyduğu ve yasadışı Yahudi göçünü büyük ölçüde önleyen Beyaz Kâğıt Siyaseti (White Paper Policy) ve arkasından patlayan İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla İngilizlerin, Yahudi karşıtı Nazi Almanyası'na karşı savaşta önemli bir rol almaları, Siyonist Liderliği, İngiltere'ye karşı doğrudan ve dolaylı askerî eylemler konusunda ikilem içinde bıraktı. Siyonist İdare'nîn Başkanı David Ben-Gurion, Siyonist hareketin ve Filistin'deki Yahudi toplumunun bu durum karşısındaki tavrını şöyle belirledi: Nazilere karşı İngiltere ile askerî işbirliği, ancak göç ve yerleşmeyi engelleyen Beyaz Kâğıt Siyaseti'ne karşı da direniş...
1938'de Yahudi terör örgütlerinin düzenlediği hayfa şehrindeki bir binaya büyük hasar veren sabotaj |
Etzel de, bu kararlara, tam tersi bir kutupta olmasına rağmen katıldı. Revizyonist Liderlik, Beyaz Kâğıt Siyaseti'ne rağmen, Naziler1 e karşı İngiltere ile askerî seviyede işbirliği yapılabileceğini karara bağladı. Ancak Abraham (Yair) Stern liderliğinde küçük bir grup, bu karara katılmadı ve İngiltere'nin "Siyonizm'in En Büyük Düşmanı1'olduğunu öne sürerek, ona karşı gerilla eylemleri ve terörizm yoluyla savaşılması gerektiğini ilân etti. Jabotinsky'nin 1940’da ölmesinden sonra bu grup tamamen Etzel'den ayrılarak. "İsrail'deki Etzel" veya popüler adıyla "Stern Grubu" ismiyle faaliyet göstermeye başladı.
Abraham Stern'in Şubat 1942'de İngilizler tarafından öldürülmesinden sonra grubun liderliğini, Natan Yellin Mor, Yitzhak Şamir (İsrail'in 1980 ve 1990'lardaki Başbakanı) ve Yisrael Eldad üstlendi. Bunlar, Stern Grubu'nu, "Yahudi Özgürlük Savaşçıları" (Lohamei Herut Yisrael) veya kısaca "Lehi" adıyla yeniden organize ettiler. Bu dönemde Filistin'deki Yahudi silahlı hareketleri açısından en büyük gelişme, 30 binden fazla Filistinli Yahudi'nin İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla yeniden İngiliz Ordusu'na katılması oldu. Bilhassa savaşın bitimine yakın safhalarda kurulan "Yahudi Tugayı" (jewish Brigade Group), Kuzey İtalya'da Nazi Almanyası'na karşı savaştı.
Filistinli Yahudilerin İngiliz Kara ve Hava Kuvvetlerine alınması, gerilla tipi Yahudi silahlı hareketinin, bilhassa savaş, yönetim, teknoloji ve modern ordunun lojistik ihtiyaçları konularını kapsayan geniş çaplı bir askerî eğitim süreci geçirmesine yaradı. Bu, Haganah'ın düzenli İsrail Savunma Kuvvetleri'ne (IDF) dönüşmesi safhasında, büyük bir basamaktı.
SİLAHLAR İNGİLİZLERE DOĞRU
Nitekim, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesini sabırsızlıkla bekleyen Haganah, savaş biter bitmez İngilizler'e karşı bayrak açmakta gecikmedi. Ekim 1945 ile Aralık 1947 arasında Haganah, İngilizlere karşı en büyük ve en önemli askerî güç idi. Genelkurmay Başkanı Yitzhak Sadeh, "Yahudi Direniş Hareketi”nin en kıdemli ve en otoriter şahsiyetiydi.
Militanların bir eyleminden sonra Filistin şehirlerinin sokaklarında böyle dehşet manzaraları oluşuyordu |
Haganah, İkinci Dünya Savaşında İngilizlerden öğrendiğini, şimdi onlara karşı acımasızca kullanıyordu. Bu dönemde Haganah'ın belli başlı eylemleri şunlardı:
Atlit Kampı'nda enterne edilen yasadışı göçmenlerin kurtarılışı,
Atlit Kampı'nda enterne edilen yasadışı göçmenlerin kurtarılışı,
Filistin'deki demiryolu ağı ile (Tren Geceleri) radar istasyonlarına sabotajlar ve İngiliz Devriye Polisi'ne saldırılar;
yasadışı göçü engelleyen İngiliz gemilerine hücumlar; sınırlardaki bütün yol ve demiryolu köprülerinin havaya uçurulması (Köprü Geceleri).
GÖÇÜN ORGANİZYONU
Haganah ayrıca, 1944-1948 arasında, Şaul Avigur (Meirov) yönetiminde yığınlarca yasadışı Yahudi göçmeni Avrupa ve Kuzey Afrika'dan kara ve deniz yolu ile kaçırarak (Beriha), Orta Doğu ülkeleri üzerinden Filistin'e getirmeyi de başardı. Bunun da ötesinde Haganah, Filistin'e yayılmış bütün Yahudilere askerî koruma sağlayarak, onların yeni yerleşimler kurmalarını sağladı. Bu tip bir yerleşmenin kurulmasına en tipik örnek, Haganah'ın Genelkurmay Başkanı Yardımcısı Yosef Avidar (Rokhel) komutasında "bir gecede" (1946'nın Yom Kippur Bayramı'nın gecesi) Necef’de kurulan onbirinci Yahudi yerleşimidir.
Birinci Dünya Savaşı sonrası dağıtılan Yahudi Lejyonu yerine Filistin'deki İngiliz Ordusu içinde kurulan İlk Yudealar (First Judeans) isimli Yahudi Lejyonu. |
"İsrail Savunma Kuvvetleri" (IDF veya Tsahal) denilen İsrail Ordusu'nun resmî kuruluşu, 15 Mayıs 1918'de İsrail Devleti'nin ilân edilmesinden sonra Arap ülkeleri ordularının 31 Mayıs 1948'e kadar Filistin'e girişleriyle başlayan süreçte gerçekleşti. Böylece Haganah, "Savunma, güvenlik, misilleme ve Filistinli-Arap düşmana karşı-saldırı"dan sorumlu en önemli Yahudi gücü oldu. Etzel ve Lehi'yi de tasfiye ettikten sonra Haganah, 1 Haziran 1948'den sonra resmen İsrail Savunma Kuvvetleri olarak anılmaya başlandı.
Levent Elpen
Tarih ve Düşünce Dergisi
Haziran 2002
Bibliyografya:
Tarih ve Düşünce Dergisi
Haziran 2002
Bibliyografya:
"From Hashomer to the Israel Defense Forces, Armed Jewish Defense in Palestine" by Me'ir Pa'il, Colonel (res.), Ph.D.,the academic director of the Galili Center for Defense-"Haganah" Studies.
www.israel.mfa.gov.il/mfa/go.asp?MFAH027z0
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.